کودکان با ورود به مدرسه با محیطی جدید روبرو می شوند که باید با آن سازگار شوند. عدم سازگاری کودک در مدرسه ، کار والدین و معلمان را دشوار می کند..

دانش آموزان با ورود به مدرسه حضور در محیطی قانونمند را تجربه می کنند که پیش از آن تجربه نکرده اند. در آن محیط باید آموزش های جدی ببینند و تکلیف انجام دهند. و اگر نتوانند سازگاری نشان دهند از پیشرفت های درسی و مهارت های اجتماعی دور خواهند شد. از دانش آموزان انتظار می رود که با محیط، معلمان، قوانین مدرسه و همسالان سازگار باشند.

سازگاری کودک با محیط خارج از خانه

بعضی کودکان وابستگی غیرمنطقی به محیط خانه دارند و دلبستگی شان به والدین نیز ایمن و سالم نیست. این کودکان در هر محیطی به جز خانه آزار می بینند و در مدرسه این آزار دیدن بیشتر می شود چرا که علاوه بر حضور در محیط غریبه اجبار رعایت قوانین و انجام تکالیف هم وجود دارد. برای اینکه کودک با محیط خارج از خانه همسو شود نیاز به همکاری والدین وجود دارد.

• به علایم نگرانی ها و اضطراب کودک توجه داشته باشید و ریشه ی آنها را بشناسید. کاهی کودک دچار ترس های واهی است مانند این ترس که هنگامی که خارج از خانه است ممکن است اتفاق بدی برای اعضای   خانوده اش بیفتد. در این مورد با کودک صحبت کنید و بگویید که اتفاقی   نمی افتد و اگر هم اتفاقی افتاد او را در جریان خواهید گذاشت و در کنار هم خواهید بود.
• حالت های تهاجمی و خشم کودک را می توانید با قصه گویی کنترل کنید و بر استقلال کودک در اموراتش تاکید داشته باشید. قهرمان های داستان را حذاب و موفق توصیف کنید و کارهایی را که انتظار دارید کودک انجام دهد به قهرمان داستان نسبت دهید. این کار نیاز به ظرافت زیادی دارد چرا که کودک خشمگین و مضطرب پیغام ها و تذکرات را به صورت مستقیم نمی پذیرد.
• جذابیت محیط خانه را هنگامی که ساعات درس خواندن و مدرسه رفتن کودک می رسد، کم کنید. مثلا اجازه ندهید که هر زمانی که خواست تلویزیون نگاه کند یا با اسباب بازی هایش بازی کند. این قانون را روزهایی که کودک به مدرسه نمی رود نیز اجرا کنید تا بداند در خانه ماندن به معنی آزاد بودن نیست.
• محبت خود را به کودک نشان دهید ولی از خداحافظی هنگام مدرسه رفتن صحنه های احساسی نسازید و مانند یک امر روزانه با آن مواجه شوید.
• وقتی کودک به خانه می آید به حرفهای او در مورد مدرسه به دقت گوش دهید و مشکلات را شناسایی کنید. اگر با همکلاسی ها مشکلی دارد یا هنوز با معلم بطور کامل ارتباط برقرار نکرده است و یا جایش در کلاس مناسب نیست به مسایل رسیدگی کنید.

سازگاری کودک در مدرسه

در محیط خانه قوانین و اصول کاملا با مدرسه متفاوت است. تعداد کودکان کم است و توجه عمده معطوف به کودک است در حالی که در مدرسه مبنای کار و آموزش بر کار گروهی است. برای سازگاری با قوانین مدرسه به همکاری معلمان نیاز هست.

• معلم باید با مهربانی و عطوفت قوانین را برای دانش آموزان توضیح دهد و برای درک بهتر قوانین می تواند از بازی و نمایش استفاده کند. و کودکان را در موقعیت هایی که انتظار رفتار خاصی دارد قرار دهد. در بازی ها می توان نتایج رفتارهای نامعقول و خلاف قانون را به صورت طنز نشان داد.
• معلم باید انعطاف پذیر باشد و سرپیچی از قوانین را در صورتی که مشکل بزرگی ایجاد نکرده باشد تا حد امکان ببخشد و جبران آن را از طرف کودک در حد توانش بخواهد.
• معلم باید به احساسات کودک واقف باشد و آنها را بشناسد و رفتارهای کودک را ارزیابی کند و سطح رفتار را ملاک برخورد نشان ندهد.
• ایجاد رقابت ناسالم و تبعیض بین دانش آموزان می تواند به شدت آسیب زا باشد و معلمان باید به این نکته توجه داشته باشند که همه دانش آموزان با توانایی ها و ناتوانی ها تفاوتی با یکدیگر ندارند و به یک اندازه باید از محبت آموزگار برخوردار شوند.
• معلمان باید به امورات درسی دانش آموزان رسیدگی کنند و برنامه ای برای موفقیت تحصیلی هریک از دانش آموزان داشته باشند تا آنها با میل و رغبت به مدرسه بیاییند.

سازگاری کودک با همسالان:

عمده ترین مساله ای که باعث جذابیت مدرسه می شود گروه همسالان است. کودک فعالیت های اجتماعی را با این گروه تمرین می کند.

• گاهی کودک در توانایی ارتباط برقرار کردن ضعیف است. مهارت های اجتماعی کودک را می توان با مداخله والدین و معلمان بالا برد و در صورت عدم موفقیت مراجعه به مشاور کودک توصیه می شود.
• گاهی کمک عملی به کودک برای ارتباط با دوستان ایرادی ندارد. والدین می توانند از کودک بپرسند که آیا کسی در کلاس هست که تمایل به بازی و دوستی با او داشته باشد؟ پس از آن می توان کودک مورد نظر را باخانواده به پارک یا منزل دعوت کرد و در واقع با قرار دادن کودکان در محیط خارج از مدرسه به تقویت روابط آنها کم کرد.
• دوستی های کودک را همیشه تحت نظر داشته باشید چرا که کودک از همسالان بیشتر از بزرگترها تاثیر می پذیرد.
• معلم می تواند اجازه دهد که همکلاسی ها در درس ها و کارهای روزمره به هم کمک کنند و با این روش روابط آنها با یکدیگر تحکیم می یابد و روابط خوب با همسالان باعث جذابیت و در نهایت سازگاری کودک با مدرسه می شود.

سازگاری دانش آموزان با محیط مدرسه تاثیر بسزایی در پیشرفت تحصیلی و عملکرد اجتماعی آنها در آینده دارد و عدم سازگاری موجب بروز اختلالاتی در بزرگسالی می گرددو خطرات فرار از مدرسه و خانه را به همراه دارد و برای ایجاد آن باید همکاری بین خانه و مدرسه در حد مطلوب انجام شود.

علل و انگیــــزه های ناسازگاری فــــــرزندان

 علل ارثـــــی 1.

گروهی معتقدند بسیاری از ناسازگاری های کودکان ریشه در سرشت و طینت آن ها دارد که به همراه ژن از طریق والدین به آن ها منتقل می شود.

 علل زیستــــــــــی 2.

مانند نقص عضو، اختلال در بینایی و شنوایی و اختلال در مغز و دستگاه های عصبی در قبل یا حین یا بعد از تولد می تواند از دیگر عوامل باشد.

3. علل روانی

مانند وجود فشارهای درونی، میل به استقلال، وجود تعارض و کشمکش در زندگی روزمره خصوصاً زمانی که کودک خود را بی پناه و بدون پشتوانه احساس کندف عادات عصبی مانند ناخن جویدن و انگشت مکیدن و .. در او مشاهده می شود.

  4. علل عاطفــــــــــی

مانند احساس محرومیت از محبت والدین، ناکامی از دستیابی به اهداف مورد علاقه، ولادت کودک جدید در خانواده، عدم امنیت عاطفی به هر دلیل ممکن.

    5. علل اجتماعــــی

مانند نابسامانی و اختلاف و درگیری بین اعضای خانوادهف متارکه ی والدین، بدآموزی از الگوهای خانه و مدرسه و جامعه، عدم مقبولیت در بین دیگران، یادگری رفتارهای نامطلوب از گروه همسالان، عدم نظارت کافی والدینف عدم وجود قانون منصفانه و قاطع در خانه و مدرسه، مشکلات اقتصادی و......

  6.علل تربیتـــــی‌   

مانند عدم یا افراط محبت، ناهماهنگی بین عاملان تربیتی در خانه و مدرسه و جامعه، برآورده کردن تمام خواسته های کودک بدون چون و چرا و یا بالعکس، تنبیه بدنی و آزارهای روانی، مقایسه و تحقیر و سرزنش کودک و......

چگونه با رفتــــارهای ناسازگارانه فـــــرزندان برخورد کنیم؟

اگربه دلیل کار و فشار های ناشی از زندگی  تحت فشار رار داریم و نمیتوانیم

* گفتار و رفتار خود را کنترل کنیم، بهتر است قبل از انجام هر کاری در مورد فرزند به فکر روشی برای کنترل فشارهای خود باشیم که تحقیقات نشان داده است اگر والدین بتوانند برخی رفتارهای خود را تغییر دهند فرمانبری کودک بیشتر خواهد شد.

* افکار غلط و انحرافی درباره فرزند خود نداشته باشیم. مثلاً فرزندم این کار را می کند تا حرص مرا در بیاورد. یا او باعث تمام مشکلات در خانه است. چنین افکاری زمینه به وجود آمدن احساس بسیار بد را نسبت به فرزند مهیا می کند و یقیناً بر رفتار ما و او اثر منفی می گذارد.

* از ارائه دستورات مبهم، کلی و تکراری اجتناب کنیم. مثلاً به جای این که بگوییم «خودت را جمع و جور کن» شفاف و مشخص بگوییم که از او چه می خواهیم مثلاً دوست دارم تا پنج دقیقه دیگر دفتر و کتاب هایت را از وسط اتاق جمع کنی.

* به جای سخنرانی و بحث و جدل، کوتاه و مؤثر با لحنی محکم ولی در کمال آرامش به او گوشزد کنیم که رفتارش در ما چه تأثیری گذاشته و اگر از این رفتار خود دست برندارد چه عاقبتی در انتظار اوست.

* به یاد داشته باشیم عاقبتی را برای او مشخص کنیم که شدنی و کوتاه مدت باشد. مثلاً نگوییم « برای همیشه ازاین خانه خواهم رفت» یا «حق نداری از این به بعد تلویزیون تماشا کنی» بهتر است بگوییم امروز از دیدن این برنامه محروم هستی و یا این هفته تو را به پارک نمی برم.

* انجام دادن خواسته هایمان را وظیفه او ندانیم بلکه بعد از انجام دادن دستوراتمان او را با کلام و هدایای مورد علاقه تشویق نماییم..

* با مشارکت فرزندمان لیستی از مهمترین قوانین در خانه به ترتیب و همراه با روش انجام دقیق آن ها تهیه کرده و پس از مشخص کردن نوع محرومیت برای انجام ندادنشان، با قاطعیت اجرا کنیم.

* عوامل مشکل ساز را شناسایی و در جهت رفع آنها اقدام نماییم.

* به نیازهای جسمی، عاطفی، روانی، اجتماعی، اقتصادی فرزندان بیشتر توجه کنیم.

* سعی کنیم فرصتی را ایجاد کنیم تا کودکان بتوانند نسبت به رفتارهای نامناسب خود فکر کنند.

* ارتباط خود را با مدرسه و مسؤولان بیش از پیش تقویت کنیم.

* ار تنبیه بدنی اکیداً خودداری نموده و در صورت نیاز از محروم سازی های کوتاه مدت استفاده کنیم.

* برای شنیدن مسائل و مشکلات فرزندان وقت گذاری کنیم.

* از ســــرزنش و تحقیر کردن و مقایسه فرزندان جداً خودداری کنیم

* علایم هشدار دهنده خشم را به فرزندان آموزش دهیم تا بتوانند خشم خود را بهتر کنترل کند